© Monsters slapen nooit.
Klimaatverandering is voor veel mensen een groot 'monster' (link) dat zich moeilijk laat vatten. Oké: doordat er steeds meer broeikasgassen zoals CO2 in de lucht komen, stijgt de temperatuur op aarde. Maar: "Is er nou echt iets dat ík daar aan kan doen?"
Wetenschappers zijn het er over eens dat de mens op zijn minst grotendeels verantwoordelijk is voor de opwarming van de aarde. Dus alleen wanneer wij als mens, met zijn allen, dingen anders gaan doen, zullen de risico's van klimaatverandering (deels) tegengegaan kunnen worden. Het antwoord is wat dat betreft: ja.
Minder de auto pakken, minder vlees eten of je huis beter laten isoleren. Zuiniger zijn met water, zuinigere lampen kopen of je vakantie vieren in Drenthe in plaats van Thailand. Als letterlijk iedereen een steentje bijdraagt, dan heeft ons collectieve bewustzijn en 'iets doen' vanzelfsprekend een positief effect.
Maar hoe meer er duidelijk wordt over de oorzaken van klimaatverandering, hoe nuttelozer dát individuele massa-effect lijkt te worden.
Belangen die de normale mens volledig boven de pet gaan
In december van vorig jaar las ik in de Volkskrant een kort interview met hoogleraar economie Rick van der Ploeg:
"Dit is het uur van de waarheid. Het plafond van 1,5 graad opwarming zijn we met de huidige investeringen in kolencentrales al voorbij, tenzij we ze allemaal per direct sluiten. Wie het echt menens is met het terugbrengen van de CO2-uitstoot met 49 procent in 2030, ontkomt simpelweg niet aan [een] prijsprikkel. Begin met 40 tot 50 euro per ton CO2. En laat dat bedrag vervolgens elk jaar stijgen met 2 procent. Zo’n maatregel kan al gauw tien keer zo goedkoop uitpakken als het uitdelen van subsidies en het opleggen van boetes."
Hij ageerde daarmee direct tegen de aanzet voor een nationaal klimaatakkoord dat de coalitie van Rutte III toen net overeengekomen was.
De NRC meldde begin december ondertussen dat de mens nog nooit zoveel CO2 uitstootte als in 2018. Uit het artikel bleek verder dat de zware industrie met afstand de grootste vervuiler en boosdoener is. Met name vanwege de tóch weer toegenomen kolenstook in India, China en de Verenigde staten.
Kortom: met zoveel 'groot geweld', zoveel regeringen die zich niet aan afspraken houden en zoveel politieke en economische belangen die de normale mens volledig boven de pet gaan: hoe kunnen wij nou nog daadwerkelijk een verschil maken?!
Is niet alles dat wij als individu "kunnen doen", een minuscule druppel op een gloeiendhete, gigantische CO2-plaat?
'Ja, helaas...' en 'Ja!'
Ja, helaas... De wetenschap dat het gebruik van fossiele brandstoffen en de productie van cement samen goed zijn voor 90% van de totale door de mens veroorzaakte CO2-uitstoot, stemt weinig optimistisch over wat wij als gewone stervelingen echt kunnen betekenen.
Maar ook: ja! Want wanneer 'de grootste vervuilers' zo duidelijk aanwijsbaar zijn, dan kunnen we er met z'n allen zeker íets aan doen. Op individueel niveau vereist dat alleen een andere manier van kijken, denken, besluiten en zeker ook vertrouwen hebben.
'Choose your battles'
Zoals zo vaak geldt: kennis is macht. En vanuit kennis kunnen we op de meest effectieve manier de nodige gevechten met het klimaatveranderingsmonster aangaan.
We leven allang niet meer in een tijd dat we alleen wijzer worden van een sporadische, informatieve televisiedocumentaire op een verloren, late donderdagavond. We hebben de luxe, vrijheid en toegang om onszelf wijzer en slimmer te maken.
Dankzij het digitale tijdperk is informatievergaring mogelijk voor de massa. Onszelf vrij letterlijk wapenen met kennis, is wat we daarmee kunnen doen. Onszelf verstandig lezen. Onszelf forceren om stil te staan bij 'dingen', verwonderd vragen te stellen en gewoon zo nu en dan eens online op onderzoek uit te gaan.
Kunstkerstboom of niet
Of het bijvoorbeeld zin heeft om geen echte kerstboom meer te kopen en te gaan voor een nepversie.
Zoek zo'n vraag op en het blijkt: niet echt, of eigenlijk echt niet. Het ene onderzoek zegt na meer dan 10 jaar, het andere na meer dan 18 jaar. Maar pas wanneer je langer dan een decennium elk jaar trouw je plastic kerstboom van de zolder naar beneden sleept, begint de belasting op het milieu aanwijsbaar kleiner te worden dan wanneer je elk jaar een echte koopt.
Ironisch genoeg is je tripje om de kerstboom bij de IKEA op te halen vele malen bepalender. Weet je nog die fossiele brandstoffen en die 90%? Rijdt 25km om en je klimaatimpact is evenredig aan de groei van een echte- óf de productie van een kunstkerstboom.
Milieucentraal.nl meldt ons verder: "...versier je je hele huis en tuin met kerstverlichting waar nog gloeilampjes inzitten, en laat je die ook nog eens dag en nacht branden? Dan heeft jouw kerstverlichting meer invloed op het klimaat dan je kerstboom."
Van kerstboom naar koffieroom en Thailand-droom
Maar bijna alles wat je doet is binnen milieuperspectief te plaatsen.
- Of je alleen voor je gezondheid met koffie zou moeten stoppen? Nou, de onderzoeksresultaten lopen nogal uiteen, maar ook ons koffiedrinkgedrag heeft een weerslag op het klimaat: de koffie dreigt op te raken.
- Je vakantie vieren in Drente in plaats van Thailand? In dit interessante artikel van De Correspondent valt te lezen dat:
- Eén retourtje Amsterdam-New York net zo schadelijk is als het eten van 1.000 Big Macs.
- Eén retour naar Londen de CO2 die je al twee jaar lang met waterbesparende douchekop bespaard hebt, 100% teniet doet.
- De CO2-winst die je in 5,5 jaar met milieuvriendelijke led-lampen in je huis boekt, met één retourtje Barcelona is vervlogen.
Er zijn dus écht bepaalde dingen die je beter kunt doen dan andere dingen.
Kappen nou!
Stoppen met koffiedrinken? Tja, zover de vele verschillende onderzoeken het met elkaar eens zijn: het maakt voor je gezondheid niet zoveel uit óf je koffie drinkt, zolang je het maar met mate doet. En er is een behoorlijk aantal alternatieven tegenwoordig.
Stoppen met vliegen? Moeilijk als je van reizen houdt, maar niet onmogelijk natuurlijk. Misschien kan je het vliegtuig eens een jaar laten staan?
Stoppen met autorijden? Voor veel mensen ondenkbaar, maar simpelweg proberen te minderen (je kerstboom van zolder halen is toch één tripje naar IKEA minder), is een begin om tot een andere 'mindset' te komen en vaker je fiets of het OV te gebruiken.
Choose your battles, part 2
Als je geïnformeerd bent, kun je doelbewustere keuzes maken over hoe zinvol iets is om te doen. Voor ons allemaal en voor jezelf.
Dus forceer jezelf om na te denken, om even stil te staan. Ga niet 'hals over kop' tientallen euros aan nieuwe, hippe spaarlampen kopen, omdat 'iedereen het doet' of omdat het uiteindelijk misschien wel beter voor je portemonnee is. Doe dat alleen omdat je weet dat je de voors en tegens duidelijk tegen elkaar af kunt strepen.
Denk aan de winkel waar je de lampen koopt, de energie die daar verstookt wordt en de lichten die daar aan staan. Denk aan de benzine die je verbruikt om er te komen. Aan de fabriek waar de lampen gemaakt worden (hoe en waarvan worden de lampen eigenlijk gemaakt, de inzet van chemicaliën of misschien zelfs kinderarbeid). En aan de weg die de lampen naar de winkel hebben moeten afleggen (via boot, vrachtwagen of misschien wel vliegtuig?).
Galgenhumor
Makkelijk is dat niet, moeilijk is het zeker. Voor velen van ons is het lastig om het te-ver-van-mijn-bed-show-gevoel uit te zetten. Want, zoals dit artikel min of meer al begon: "Maakt het nou echt uit wat ik doe?" Of ik A doe, of B? Of C?!
Feit is: als we bij álles bewuster stil zou staan, veel preciezer zouden weten hoe het werkt, de misstanden bloot zouden leggen die nu grotendeels voor ons verborgen blijven... Dan zouden we vanzelf allemaal 'helemaal knetter' worden.
Daarnaast zijn we emotionele wezens en sluiten we ons liever en min of meer automatisch af voor dit soort monsters. En waarschijnlijk is dat wel met goede reden: we zouden anders 's nachts geen oog meer dichtdoen.
"Ik hou wel van een warme zomer," hoor je dan. Maar dat is uiteraard een vorm van galgenhumor. Een van-je-aflachen-manier om niet wezenlijk stil te hoeven staan bij 'dingen' die echt anders zouden moeten of zelfs het daglicht niet kunnen verdragen. Of, nou ja: een heel normale manier van egoïstisch-menselijk redeneren om de zwaarte en prikkels van alledag een beetje op afstand te kunnen houden.
Resumé: een moeilijk woord voor samenvatting
De cijfers zijn duidelijk. De aarde is aan het opwarmen door de aanwezigheid en invloed van de mens.
Volgens een rapport uit 2018, in opdracht van Deltacommissaris Wim Kuijken, kan de Nederlandse zeespiegel in 2100 met 1 tot 2 meter zijn gestegen als de aarde maximaal 2 graden opwarmt. Is de opwarming twee keer zo groot, dan kan de Noordzee-spiegel tot 3 meter stijgen in 2100, en een eeuw later tot 8 meter.
En wat ons én de rest van de wereld nog meer staat te wachten?
Langere en extremere hitte, stormen en overstromingen, droogtes, bosbranden en verwoestijning, zeespiegelstijging en massaal uitsterven van diersoorten. In de bestseller 'De onbewoonbare aarde' van de Amerikaanse journalist en schrijver David Wallace-Wells, uit 2017, kun je er alles in bijna depressiefmakende geuren en kleuren over lezen.
De reddende engel
Met al die doembeelden is er gelukkig altijd de reddende engel om je aan vast te grijpen. Dus maak kennis met: Kennis.
Laat je je door Kennis meevoeren naar hogere kennissferen, dan is er eigenlijk altijd de mogelijkheid - en dus ook vrij letterlijk de wetenschap - dat het allemaal met een enorme sisser af kan lopen.
In 2018 zette de Volkskrant namelijk ook 'Een pleidooi tegen klimaatwanhoop' online.
De boodschap, in het kort: de voortschrijding van technologie is exponentieel op dit moment. Niemand weet precies meer waar we ongeveer gaan eindigen, want de ontwikkelingen gaan te snel om er echt grip op te kunnen houden of om nog goed te kunnen voorspellen welke innovaties de klimaatrealiteit van de dag grotendeels of volledig teniet gaan doen.
Het bordje 'Uitgang'
Op een bepaalde manier zorgen extreem grote monsters zoals 'klimaatverandering' ervoor dat we in onze gigantische en licht paniekerige mierenhoop van bijna 8 miljard mensen geen bordje 'Uitgang' meer kunnen ontdekken. Dat we 'het onbekende' alleen nog te lijf kunnen gaan met onze zorgvuldig aangebrachte oogkleppen.
Evengoed zouden we die oogkleppen zo langzamerhand wel eens moeten vervangen voor oogklemmen, zodat we onze ogen niet meer kunnen sluiten voor wat ons allemaal nogal in het gezicht staart.
Stoppen met grapjes maken, negeren en wegwuiven. Starten met verantwoordelijkheid nemen, nadenken en... geloven.
Hoezo 'geloven'?
Nou...
- We kunnen het laten regenen.
- We maken papier van steen.
- We ontwikkelen zonnepanelen die waterstofgas kunnen maken.
- We gaan voorbij Pluto en schieten kiekjes van transneptunische objecten.
- Eind 2020 ligt er waarschijnlijk kweekvlees op je bord.
- Nog een poosje en we kunnen menselijke organen 3D-printen.
We kunnen en ontdekken steeds meer. Dat zou de burger moed moeten geven. Of op zijn minst de geruststelling en het geloof dat wat we samen kapot maken, ook vast wel weer samen kunnen herstellen.
"Wij" komen er wel
Elke dag zijn wetenschappers, onderzoekers, medici, geleerden, denktanks, docenten en inspirators bezig om na te denken over hoe we het onmogelijke mogelijk kunnen maken. Om keihard te werken aan technologieën en ideeën om de wereld (weer) beter te maken.
Waar we dus ook naartoe gaan met z'n allen... "Wij" komen er wel. "We" moeten alleen vertrouwen hebben in iets dat letterlijk groter is dan ons individuele zelf.
Laat je niet gek maken, dus. #WapenJeZelf. Gebruik die bovenkamer. Houdt moed. En doe ondertussen wat je kan.
