Het verschil tussen een meerkoet-mannetje en een meerkoet-vrouwtje: Doctor Spiritus neemt je mee naar ‘Grijsch gebied’

© Monsters slapen nooit.

Welkom bij 'Grijsch gebied' met Doctor Spiritus. Ik ben Doctor Spiritus en vandaag neem ik jullie mee naar het grijsche gebiedje dat tussen watervogelman en -vrouw in ligt.

Laatste wijziging: 02-06-2020.

Mr. Meerkoet vs. Mevr. Meerkoet

Gaat het om seksuele selectie, dan komen binnen het vogelrijk vaak verschillen voor met betrekking tot bijvoorbeeld lichaamsgrootte of verenkleed. Je zou daarom ook zeggen dat mannetjes- en vrouwtjesmeerkoeten makkelijk uit elkaar te houden zijn.

Maar… niets is minder waar. Sterker nog: afgezien van enkele kleine ‘afwijkingen’ lijken meerkoetman en -vrouw als twee druppels water op elkaar. De afmetingen en het antraciet-zwarte verenkleed zijn praktisch hetzelfde en die enkele ’afwijkingen’ laten zich in de regel maar moeilijk herkennen.

Met oog (en oor) voor detail

Gewicht is altijd een gevoelige kwestie, maar kán bij meerkoeten een hint geven waar het om sekseverschillen gaat. Vrouwtjesmeerkoeten worden gemiddeld 900 gram zwaar, mannetjes rond de 600 gram. Op het oog is dat verschil in lichaamsbouw echter weinig doorslaggevend, omdat het hier om een grove doorsnede van de meerkoetenpopulatie gaat, leeftijd een rol speelt en er vanzelfsprekend ook slanke(re) vrouwtjes en dikke(re) mannetjes voorkomen.

Meerkoetmannetjes hebben een iets grotere voorhoofdsplaat: de herkenbare witte' bles’ boven de witte snavel. Maar zonder een verrekijker of een daadwerkelijk meerkoetenstel in je armen is dat millimeterverschil op enige afstand nauwelijks te zien.

Een geoefend oor zal door goed te luisteren mannetjes- en vrouwtjesmeerkoeten uit elkaar kunnen houden. Het keffende, niesende geluid dat ze maken heeft iets weg van harde, scherpe kreten. Het mannetje roept daarbij ”pfwit” of ”pieks", dat hoger klinkt dan het ”koewt”, ”kaw”, “kowk” of “kt-koewk" van het vrouwtje. Of je dat onderscheid als minder oplettende toehoorder en snelle voorbijganger ook kunt maken, is sterk te betwijfelen. En voor degenen die klaar staan om er één te vangen: helaas, een meerkoet schijnt geen geluid te maken als je hem (of haar) vasthoudt.

Vleugellengte dan? Uit onderzoek blijkt dat bij meerkoeten ouder dan een jaar de vleugels van mannetjes langer dan 218 mm en van vrouwtjes korter dan 210 mm zijn.

Uiteraard is het dan net jammer dat deze 8+ mm vleugellengte-afwijking van toepassing is op een watervogelsoort die niet graag vliegt, maar zich liever rennend over het water verplaatst.

April doet wat hij wil

Nee, de beste kans om een mannetjesmeerkoet en een vrouwtjesmeerkoet uit elkaar te kunnen houden, die doet zich hoofdzakelijk in april voor. Dat is namelijk de maand dat het vrouwtje haar gemiddeld 4 tot 12 eieren legt en er een heel belangrijk verschil in gedrag optreedt.

Niet dat je meteen veel wijzer bent als je een broedende meerkoet voor langere tijd in de gaten zou houden. Mannetjes en vrouwtjes broeden om de beurt op de bleekbruine, zwartbruin gevlekte en gestippelde eieren. Het vrouwtje nét iets meer. En naderhand voeren ze de jongen allebei ongeveer even vaak.

Waar je het meerkoetmannetje duidelijk aan kan herkennen, los van zijn gedeelde en uitgebreide pakket aan huishoudelijke taken: de schamele vrije tijd die hij heeft, steekt hij volledig in het luid en agressief verjagen van alles dat in de buurt van het nest komt. Zij het mens of zwaan... of meerkoet.

Om tot deze conclusies te komen, kon ik mij overigens slechts baseren op enkele soms erg inaccurate en vooral schaarse bronnen:

“Het mannetje roept iets van 'pfwit' en dat klinkt hoger dan het vrouwtje dat 'koewt' of iets dergelijks roept.”
(Bron: Dier-en-natuur.infonu.nl.)

“Meerkoetgeluid: gevarieerd, o.a. keffende, niesende en zachte geluiden.”
(Bron: Vogelbescherming.nl.)

12 stuks weetjes, zoals opgetekend door Landidee.nl.

Informatie over vleugellengte en geluidsverschil, zoals onderzocht en zowaar ondersteund door wetenschappelijke literatuur op Vogeltrekstation.nl.
(J. Fjeldsa, 1977, 'Sex and age variation in wing-length in the Coot (Fulica atra)' / J. Visser, 1976, 'An evaluation of factors affecting wing length and its variability in the Coot (Fulica atra)' / D. Grimeyer,  1943, 'Geslachtelijk geluidsverschil en enkele voorlopige mededelingen aangaande het gedrag van den Meerkoet')

“Het mannetje roept een hoog ’pieks’, het vrouwtje een keffend ’koet’ of ’kaw’. Ze zitten allebei op de bleekbruine, zwartbruin gevlekte en gestippelde eieren; het vrouwtje het meest. Dat is geen peuleschil, want in de regel liggen er zo’n twaalf eieren in de ondiepe nestkom. Het mannetje houdt zich vooral bezig met het verjagen van alles wat in de buurt komt.”
(Bron: Trouw.nl.)

Waarvan akte.